Przedawnienie długów to ważny temat dla każdego przedsiębiorcy. Może uchronić przed koniecznością spłaty zobowiązań sprzed lat, ale też zagrozić odzyskaniu należności od nierzetelnych kontrahentów. W 2023 roku zasady przedawnienia przeszły pewne zmiany, które warto znać. Poniżej przedstawiam praktyczny przewodnik, który pomoże Ci zrozumieć, kiedy kończy się możliwość dochodzenia długów i jak to wpływa na prowadzenie Twojej firmy.
Czym jest przedawnienie długu i dlaczego jest ważne dla przedsiębiorcy
Przedawnienie długu oznacza, że po upływie określonego czasu wierzyciel traci możliwość skutecznego dochodzenia swojej należności na drodze sądowej. Dla przedsiębiorcy ma to kluczowe znaczenie z dwóch perspektyw – zarówno jako potencjalnego dłużnika, jak i wierzyciela:
1. Jako dłużnik – możesz uniknąć spłaty przedawnionych zobowiązań, co chroni Twoją płynność finansową
2. Jako wierzyciel – musisz pilnować terminów, by nie utracić możliwości odzyskania swoich pieniędzy i zabezpieczyć interesy firmy
Pamiętaj: przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia długu, a jedynie daje dłużnikowi prawo uchylenia się od jego spłaty poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia.
Terminy przedawnienia długów w 2023 roku
Terminy przedawnienia różnią się w zależności od rodzaju zobowiązania:
- 6 lat – ogólny termin przedawnienia roszczeń (zmieniony w 2018 roku z 10 lat)
- 3 lata – roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
- 3 lata – roszczenia o świadczenia okresowe (np. czynsz, abonament)
- 2 lata – roszczenia z tytułu sprzedaży konsumenckiej
- 5 lat – zobowiązania podatkowe
- 3 lata – roszczenia z umowy o dzieło lub zlecenia
- 10 lat – prawomocne orzeczenia sądowe (wyroki)
Długi, które nie ulegają przedawnieniu
Nie wszystkie zobowiązania podlegają przedawnieniu. Do wyjątków należą:
- Roszczenia o alimenty
- Zbrodnie i niektóre przestępstwa
- Składki ZUS (przedawniają się, ale po bardzo długim czasie – nawet do 25 lat)
Jak liczyć bieg terminu przedawnienia
Prawidłowe obliczenie terminu przedawnienia może uchronić Cię przed poważnymi stratami finansowymi. Oto najważniejsze zasady:
1. Termin rozpoczyna się od dnia wymagalności roszczenia (gdy minął termin zapłaty)
2. Dla świadczeń okresowych każda rata ma własny, niezależny termin przedawnienia
3. Jeżeli termin spłaty nie był określony, przedawnienie liczy się od dnia, w którym dłużnik powinien spełnić świadczenie, czyli niezwłocznie po wezwaniu do zapłaty
Ważne: w przypadku faktur termin przedawnienia liczy się od daty płatności wskazanej na dokumencie, a nie od daty jego wystawienia. Warto więc dokładnie monitorować terminy płatności na wystawianych fakturach.
Przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia
Bieg przedawnienia może zostać przerwany lub zawieszony, co w praktyce wydłuża czas na dochodzenie należności. Znajomość tych mechanizmów jest kluczowa dla skutecznej ochrony interesów Twojej firmy.
Działania przerywające bieg przedawnienia:
- Złożenie pozwu do sądu
- Wszczęcie postępowania egzekucyjnego
- Uznanie długu przez dłużnika (nawet częściowa wpłata lub prośba o rozłożenie na raty)
- Mediacja lub zawezwanie do próby ugodowej
- Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika
Po przerwaniu biegu przedawnienia, termin zaczyna biec na nowo od momentu zakończenia czynności, która spowodowała przerwanie.
Okoliczności zawieszające bieg przedawnienia:
- Siła wyższa uniemożliwiająca dochodzenie roszczeń (np. klęski żywiołowe, stan wyjątkowy)
- Postępowanie przed sądem polubownym
- Postępowanie mediacyjne
Jak sprawdzić, czy dług uległ przedawnieniu
Aby ustalić, czy dług się przedawnił, wykonaj następujące kroki:
1. Ustal dokładną datę wymagalności roszczenia (termin płatności wskazany na fakturze lub w umowie)
2. Określ właściwy termin przedawnienia dla danego typu zobowiązania (np. 3 lata dla transakcji B2B)
3. Sprawdź, czy nie nastąpiły okoliczności przerywające lub zawieszające bieg przedawnienia (np. wezwania do zapłaty, częściowe spłaty)
4. Oblicz, czy od daty wymagalności, z uwzględnieniem ewentualnych przerw, upłynął już termin przedawnienia
Wskazówka: prowadź dokładną dokumentację wszystkich wezwań do zapłaty, korespondencji z dłużnikiem oraz podejmowanych czynności windykacyjnych. Będą stanowić niezbędny dowód w przypadku sporu o przedawnienie i mogą uratować Twoją należność.
Praktyczne wskazówki dla przedsiębiorców
Dla wierzycieli:
1. Monitoruj terminy płatności faktur i reaguj natychmiast na opóźnienia – nawet kilkudniowe
2. Wysyłaj wezwania do zapłaty z potwierdzeniem odbioru, co stanowi dowód podjętych działań
3. Nie zwlekaj z dochodzeniem swoich należności – im szybciej podejmiesz działania, tym większa szansa na odzyskanie pieniędzy
4. Rozważ zawezwanie do próby ugodowej, które przerywa bieg przedawnienia przy niższych kosztach niż postępowanie sądowe
5. W przypadku większych kwot skorzystaj z pomocy prawnika lub firmy windykacyjnej, którzy znają skuteczne strategie odzyskiwania należności
Dla dłużników:
1. Pamiętaj, że przedawnienie nie następuje automatycznie – musisz aktywnie podnieść zarzut przedawnienia w sądzie
2. Nie ignoruj pism od wierzycieli lub sądu, gdyż może to prowadzić do wydania nakazu zapłaty i uruchomienia egzekucji komorniczej
3. Jeśli otrzymasz pozew dotyczący przedawnionego długu, złóż sprzeciw z zarzutem przedawnienia w ustawowym terminie
4. Sprawdź dokładnie, czy wierzyciel nie zastosował praktyk, które mogłyby przerwać bieg przedawnienia (np. czy faktycznie otrzymałeś wcześniej wezwanie do zapłaty)
Zmiany w przepisach o przedawnieniu w ostatnich latach
W ostatnich latach wprowadzono kilka istotnych zmian w przepisach dotyczących przedawnienia, które znacząco wpływają na prowadzenie działalności gospodarczej:
1. Od 2018 roku podstawowy termin przedawnienia skrócono z 10 do 6 lat, co wymaga szybszego reagowania na zaległości
2. Wprowadzono zakaz dochodzenia przedawnionych roszczeń od konsumentów, co chroni osoby fizyczne
3. Sąd uwzględnia przedawnienie z urzędu w sprawach przeciwko konsumentom (nie muszą oni sami podnosić tego zarzutu)
4. Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata)
Znajomość zasad przedawnienia długów to niezbędny element zarządzania finansami firmy. Pozwala skutecznie chronić swoje interesy zarówno jako wierzyciel, jak i dłużnik. Pamiętaj, że terminowe reagowanie na zaległości płatnicze i świadomość obowiązujących terminów to klucz do uniknięcia niepotrzebnych strat finansowych w prowadzonej działalności. Regularne monitorowanie należności i podejmowanie szybkich działań windykacyjnych powinno stać się standardową praktyką w Twojej firmie.